Wat zijn de oorzaken  van psychische stoornissen, klachten en problemen  volgens  prominente geleerden  uit de klassieke tijd van de  islam.

Het onderzoek naar de psyche van de mens is al decennia aan de gang. Er zijn talloze boeken geschreven over psychologie en psychosomatische klachten. Een bekende naam is Sigmund Freud die bekend stond om zijn psychoanalyse. Allen proberen verklaringen te geven voor psychosomatische klachten en ze bestuderen het gedrag van de mens. Hun theorieën zijn niet altijd wetenschappelijk plausibel en dit geven ze ook toe. Op grond van experimenten worden assumpties gedaan naar wat het motief is van een bepaalde gedachte,emotie of gedrag. Waar komt de gedachte vandaan? Waar komt de emotie vandaan? Er zijn verschillende stromingen binnen de psychologie, denk aan het behaviorisme, humanistische psychologie, biologische psychologie, cognitieve psychologie, systeemtheorie, omgevingspsychologie, allen kunnen zeer verschillende soms wel rivaliserende theorieën bevatten. ER is zelfs onenigheid over de definitie[1] Bij de meeste wetenschappen is het object goed te formulerenen bestaat er zowel intern als extern overeenstemming over. Maar bij wetenschappen die de mens bestuderen zoals psychologie ligt de zaak ingewikkelder. Bij de psychologie is er zowel intern als extern geen eenduidigheid over het object van de psychologie. De stromingen verschillen in hun opvattingen wat het object van de psychologie dient te zijn. Binnen de westerse  psychologie als tussen de westerse psychologen zijn er rivaliserende beschrijvingen en opvattingen. Bijvoorbeeld depressie is een veelvoorkomende klacht. Als een depressieve persoon bij een psycholoog komt kan hij het bekijken vanuit de relatie met de eventuele partner terwijl een andere psycholoog naar wat wordt genoemd de wortels van het probleem kijkt.[2]

De islamitische psychologie kent daarentegen een heel andere ontwikkeling en benadering.  

De geschiedenis van de psychologie kent zijn oorsprong in de  oude Griekse wijsheden. Dit ging  eeuwenlang door totdat de islamitische geleerden de Griekse filosofische teksten  vertaalden naar het Arabisch.  De  Griekse filosofen verhandelden  de psyche van de mens en de moslimgeleerden bekritiseerden deze teksten, vulden het aan of gaven commentaar. Zo ontwikkelde zich bij de islamitische filosofen  een bepaalde visie grotendeels met een basis die ondersteund werd met argumenten van   verzen uit de Koran en uitspraken van de Profeet.[3]

Het is opmerkelijk dat de  islamitische psychologie   meer uitging  van een holistische observatie van  gedachten, filosofie en geest. Dat was vooral bij medische pogingen om te zoeken naar genezing van bepaalde ziektes .  Vanuit deze visie zou men kunnen  onderstellen dat de islamitische psychologie een oorsprong kent in de geestelijke verzorging.[4] Daarnaast was het zoeken en verklaren van geluk een belangrijk doel waarvoor de moslimgeleerden hun psychologie in dienst stelden[5]

Net als bij de oude Griekse psychologie, is het opmerkelijk dat  de moslimgeleerden niet een specifieke term voor de psychologie hebben en zichzelf niet identificeren als psychologen. echter, hun werk wat bestond uit het bestuderen van de geest en het onderzoeken van  psychische aandoeningen is uiterst belangrijk, en  veel van onze moderne technieken kent een basis daarin. Hoewel veel islamitische geleerden hebben bijgedragen aan de geschiedenis van de psychologie, en het werk van anderen ligt vergeten in de diepten van de tijd, een paar prominte geleerden  verdienen hun plaats onder de grootste moderne psychologen.                                                                                Deze vroege moslimgeleerden schreven uitgebreid over de menselijke natuur en noemde het Ilm-al Nafsiat  oftewel wetenschap van de ziel. In veel gevallen waren hun verhandelening vermengd  met islamitische filosofie. In de geschriften van moslimgeleerden, werd de term Nafs (zelf of ziel)  gebruikt om  individuele persoonlijkheid aan te geven de term Fitra voor de menselijke  natuur. Nafs omvat een meerde gebieden  zoals de qalb (hart), de ruh (geest), de aql (intellect) en Irada (wil).

De promimente geleerden die over islamitische psychologie schreven waaren:

Ibn Sina (Avicenna)
Hij nam de ideeën van de Griekse filosofen over  en  paste ze aan met de islamitische leer. Hij begon met het idee van Aristoteles dat de mens drie soorten  zielen heeft , het vegetatieve, dierlijke en rationele ziel. De eerste twee binden de mens aan de aarde, en de rationele psyche verbindt ze aan God. Tevens beweerde hij dat de mens zeven innerlijke zintuigen heeft die de uiterlijke zintuigen  ondersteunen. In de lange geschiedenis van de griekse  psychologie,  was dit een van de eerste pogingen om te verklaren hoe de geest en de ratio werkt.

Islamitische Psychologie Al Razi's
Muhammed Zakariyah-e-Razi (864-930CE), beter bekend als Razi of Rhases in het Westen, was een van de grote islamitische geleerden die hebben bijgedragen aan vele wetenschapsgebieden waaronder psychologie. Naast zijn volumes van werk op andere gebieden, had Razi ook  een aantal interessante werken geschreven  over de menselijke ziel. In zijn boek, Teb al-Fonoon, maakte hij enkele verklaringen voor menselijke emoties en bedacht ook suggesties voor hun behandeling.

Al Ghazali, islamitische geleerde en mystiekus
De grote geleerde rechtsgeleerde, filosoof  Al-Ghazali (1058 - 1111CE), schreef het boek Ihya ‘ulum addien, waarin naar voren kwam dat kinderen van nature egocentrisch zijn. Naast zijn bekende weerleging van de Griekse filosofen was al-Ghazali ook veel bezig geweest met het verklaren van geluk in het leven.  Hij verhandelde ook kinderpsychologie en hij geloofde  dat angst  geleerde emoties was die bij kinderen was aangeleerd  door  negatieve ervaringen.

            Een belangrijk punt van overeenkomst is dat al de bovengenoemd geleerde van mening zijn  dat de  psyche van de mens in de islam niet zomaar een object is  dat bestudeerd kan worden en waarover assumpties gedaan kunnen worden. Er is consensus onder de moslimgeleerden dat de psyche tot de ‘alam al-ghaib hoort, de onzichtbare wereld zoals in de Koran staat: Ze vragen je omtrent de ziel. Zeg de ziel is een zaak van Allah en jullie hebben slechts geringe kennis gekregen.[10] Zo is er consensus onder de geleerden dat over zaken die tot het onzichtbare behoren alleen gesproken mag worden met een bewijs vanuit de Koran en de soenna. Dus ook over de psyche van de mens want deze behoort tot de subjectieve zaken. We kunnen hier slechts iets over zeggen wat de Schepper ons heeft geopenbaard. Experimenten en studies kunnen laten zien  wat de oorzaak van een bepaald gedrag, gedachte of emotie is. Echter dit geeft ons beperkt inzicht.  Het is mogelijk dat bepaald gedrag of oorzaak van een psychosomatische klacht overeenkomt met een verklaring die de Koran geeft. In mijn studie van de westerse psychologie ben ik talloze verklaringen van psychologische klachten of stoornissen tegengekomen die overeenkomen met verklaringen die in de Koran of in de hadith staan. Dit was soms het vrucht van een overpeinzing van de Koran en Allah heeft ons bevolen om de Koran te overpeinzen zoals Allah zegt in een interpretatie van deze aya: Overpeinzen ze de Koran niet of zijn hun harten verzegeld. Wat is vanuit de bronnen van de islam hebben de verklaring voor psychologische problemen? Wat is dan de verklaring voor deze overeenkomst die er zijn tussen wat de westerse psychologen zeggen en wat de Koran, de soena en de moslimgeleerden zeggen? Kunnen deze overeenkomsten  me meer inzicht geven in de oorzaak van bepaalde psychische klachten of de definitie van deze oorzaak zoals deze in de Koran genoemd wordt?

Dit onderzoek is geen vergelijkend onderzoek  naar de verschillende theorieën in de psychologie en wat de Koran, hadith en islamitische geleerden zeggen hierover. Deze zijn talrijk en een dergelijke studie zou zoals gezegd zijn alsof ik het wiel weer moet uitvinden.  Echter het is een poging om enigszins meer te weten te komen over de psyche van de mens, de oorzaken en oplossingen voor psychische problemen of klachten  vanuit de bronnen van de islam. Het is een poging om tot nieuwe inzichten te komen door het overpeinzen van de verzen in de Koran die deze onderwerpen behandelen, zodat we de mensen die hiermee kampen beter  kunnen hulpen. Het onderzoek kan praktische tips bieden aan moslimpsychologen of geestelijk verzorgers. Nogmaals wil ik benadrukken dat het hier gaat om islamitische psychologie dus het is een totaal verschillende benadering van de psyche dan de westerse psychologie.